Trong bối cảnh tội phạm mạng gia tăng với tốc độ chóng mặt, việc lực lượng Công an nhân dân phối hợp với các cơ quan truyền thông sản xuất các sản phẩm giáo dục cộng đồng không còn là sự lựa chọn mà đã trở thành chiến lược tất yếu. Từ phim điện ảnh “Tử chiến trên không”, chương trình truyền hình thực tế “Chiến sỹ quả cảm” đến bộ phim “Tường lửa Tràng An”, chúng ta đang chứng kiến một làn sóng mới trong truyền thông an ninh – nơi ranh giới giữa giáo dục, cảnh báo và giải trí được xóa nhòa một cách tinh tế và hiệu quả.

Khi con số biết nói: Bức tranh đáng báo động

Những con số từ năm 2024 vẽ lên một bức tranh đầy ám ảnh. Tội phạm lừa đảo chiếm đoạt tài sản tăng 83,36%, đánh bạc trên mạng Internet tăng 105,22%. Riêng TP.HCM ghi nhận 1.157 vụ chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng với thiệt hại ước tính hàng trăm tỷ đồng. Đáng lo ngại hơn, tổng thiệt hại do lừa đảo trực tuyến toàn quốc ước tính lên đến 18.900 tỷ đồng – một con số khổng lồ đủ để xây dựng hàng chục bệnh viện hiện đại.

Nhưng đằng sau những con số khô khan ấy là hàng nghìn gia đình tan nát, những giấc mơ đổ vỡ, và niềm tin bị lung lay. Đây chính là điểm xuất phát cho một câu hỏi quan trọng: Làm thế nào để biến những số liệu thống kê lạnh lẽo thành nhận thức sống động trong tâm trí người dân?

“Chiến sỹ quả cảm”: Khi thực tế trở thành kịch bản

“Chiến sỹ quả cảm” đánh dấu một bước ngoặt quan trọng. Đây là chương trình truyền hình thực tế nhập vai lực lượng Công an nhân dân đầu tiên tại Việt Nam, 100% do người Việt Nam sáng tạo. Với hơn 70 máy quay được huy động và lần đầu tiên công khai hình ảnh về các khí tài hiện đại như xe bọc thép, súng trường, robot cứu hộ, thiết bị bay không người lái, chương trình đã phá vỡ rào cản giữa cơ quan an ninh và công chúng.

Điểm đặc biệt của “Chiến sỹ quả cảm” nằm ở chỗ nó không chỉ là một chương trình giải trí thuần túy. Lấy cảm hứng từ nhiều chuyên án có thật trong đấu tranh với tội phạm ma túy, chương trình vừa tái hiện các tình huống nghiệp vụ, vừa tôn vinh lòng quả cảm, tinh thần thép và đức hy sinh của người chiến sĩ. Đây chính là điều mà ngành truyền thông gọi là “edutainment” – sự kết hợp hoàn hảo giữa giáo dục (education) và giải trí (entertainment).

Về mặt chiến lược truyền thông, việc sử dụng format thực tế nhập vai có ý nghĩa sâu sắc. Nó giúp khán giả – đặc biệt là giới trẻ – không chỉ được xem mà còn được “trải nghiệm”, tạo sự đồng cảm và ghi nhớ sâu sắc hơn bất kỳ bài giảng nào.

“Tường lửa Tràng An”: Khi điện ảnh đối mặt với thực tại số

Nếu “Chiến sỹ quả cảm” là bước đột phá trong truyền hình thực tế, thì “Tường lửa Tràng An” đánh dấu một cột mốc mới trong điện ảnh Việt Nam. Đây là phim dài tập đầu tiên của Việt Nam khai thác chủ đề lừa đảo qua mạng – một đề tài cực kỳ khó nhằn và nhạy cảm.

Lấy cảm hứng từ vụ án “Mr. Pips” Phó Đức Nam lừa đảo hơn 5.000 tỷ đồng qua mạng, bộ phim 45 tập do Đài Phát thanh – Truyền hình Hà Nội phối hợp với Công an TP Hà Nội sản xuất, dự kiến lên sóng trong tháng 10/2025. Tên phim đã thể hiện rõ tham vọng: “Tường lửa” tượng trưng cho hệ thống phòng thủ trên không gian mạng, còn “Tràng An” là biểu tượng cho sự bền vững và bình yên của Thủ đô nghìn năm văn hiến.

Từ góc độ sản xuất nội dung, việc làm phim về tội phạm mạng đối mặt với không ít thách thức. Thứ nhất là độ chính xác kỹ thuật – phải cân bằng giữa việc phản ánh chân thực thủ đoạn tội phạm để cảnh báo người dân, nhưng không được tiết lộ quá chi tiết đến mức trở thành “sách giáo khoa” cho kẻ xấu. Thứ hai là tính thời sự – thủ đoạn tội phạm mạng thay đổi từng ngày với công nghệ AI, deepfake, ransomware, đến khi phim ra mắt có thể các thủ đoạn đã lỗi thời.

Thách thức lớn nhất có lẽ là làm sao để phim vừa có giá trị giáo dục, cảnh báo, vừa hấp dẫn về mặt kịch tính để thu hút khán giả. Đây chính là nghệ thuật kể chuyện (storytelling) – vũ khí mạnh nhất của truyền thông hiện đại. Thay vì liệt kê khô khan các thủ đoạn lừa đảo, “Tường lửa Tràng An” chọn cách kể câu chuyện về một gia đình trí thức vì nhẹ dạ tham gia sàn giao dịch điện tử mà lâm vào bi kịch. Đó là câu chuyện có thể xảy ra với bất kỳ ai, và chính sự gần gũi ấy tạo nên sức lan tỏa.

Bài học từ “Bẫy tiền” và xu hướng thế giới

Trước “Tường lửa Tràng An”, phim “Bẫy tiền” đã mở đường cho đề tài tội phạm công nghệ cao. Điểm thú vị là thay vì chỉ tập trung vào góc độ phá án như các phim hình sự truyền thống, “Bẫy tiền” đặt trọng tâm vào tâm lý người bị lừa. Đây là một góc nhìn nhân văn và thông minh – giúp khán giả thấu hiểu rằng bất kỳ ai cũng có thể trở thành nạn nhân, từ đó nâng cao cảnh giác.

Trên thế giới, đề tài tội phạm mạng đã được khai thác qua nhiều tác phẩm như “No More Bets” (Trung Quốc, 2023) về lừa đảo cờ bạc trực tuyến thu về hơn 500 triệu USD doanh thu, hay “The Big Short” về khủng hoảng tài chính. Tuy nhiên, mỗi quốc gia có bối cảnh riêng, thủ đoạn tội phạm khác nhau, nên việc Việt Nam sản xuất các tác phẩm nội địa là hoàn toàn cần thiết và kịp thời.

Chiến lược “tam vị nhất thể”: Giáo dục – Cảnh báo – Tôn vinh

Phân tích sâu hơn, có thể thấy các sản phẩm truyền thông do Công an phối hợp sản xuất đang theo đuổi một chiến lược “tam vị nhất thể”:

Một là, giáo dục cộng đồng. Trong bối cảnh chỉ có 45,69% người bị lừa đảo báo cáo với cơ quan chức năng, việc nâng cao nhận thức là ưu tiên hàng đầu. Các sản phẩm này giúp người dân hiểu rõ thủ đoạn, biết cách phòng tránh và biết phải làm gì khi trở thành nạn nhân.

Hai là, cảnh báo kịp thời. Khác với các bài viết hay tờ rơi tuyên truyền truyền thống, phim ảnh có sức lan tỏa mạnh mẽ hơn nhiều. Một bộ phim hay có thể tiếp cận hàng triệu người, tạo ra những cuộc thảo luận sôi nổi trên mạng xã hội, từ đó nhân rộng thông điệp cảnh báo.

Ba là, tôn vinh lực lượng Công an. Đây không phải là tuyên truyền khô khan mà là việc khắc họa chân thực hình ảnh người chiến sĩ – những con người bình thường với lòng quả cảm phi thường. Điều này giúp xây dựng lòng tin của nhân dân với lực lượng bảo vệ pháp luật, đồng thời truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ.

Những khó khăn trong “nghệ thuật khắc họa tội phạm”

Từ kinh nghiệm sản xuất nội dung, tôi nhận thấy việc khắc họa tội phạm – đặc biệt là tội phạm mạng – là một nghệ thuật đầy thách thức:

Thứ nhất, cần tránh “anh hùng hóa” tội phạm. Nhiều bộ phim quốc tế vô tình làm cho nhân vật phản diện trở nên hấp dẫn, thông minh đến mức khán giả ngưỡng mộ. Điều này cực kỳ nguy hiểm, đặc biệt với khán giả trẻ.

Thứ hai, phải thể hiện được tính phức tạp của con người. Không phải tội phạm nào cũng sinh ra đã xấu xa. Nhiều người sa ngã vì hoàn cảnh, vì áp lực, vì tham lam nhất thời. Việc khắc họa chiều sâu tâm lý này vừa tạo tính chân thực cho tác phẩm, vừa giúp khán giả tự soi chiếu mình.

Thứ ba, độ chính xác chuyên môn là tối quan trọng. Bất kỳ sai sót nhỏ nào về kỹ thuật, về thủ đoạn, về quy trình phá án đều có thể làm giảm tính thuyết phục của tác phẩm. Đây là lý do tại sao cần có sự cố vấn sát sao từ lực lượng Công an.

Thứ tư, cân bằng giữa tính giải trí và trách nhiệm xã hội. Một bộ phim quá khô khan sẽ không ai xem, nhưng một bộ phim chỉ biết giải trí mà không mang thông điệp ý nghĩa thì lại lãng phí cơ hội giáo dục cộng đồng.

Tương lai của truyền thông an ninh

Với tình hình tội phạm mạng ngày càng nghiêm trọng – mã độc VietCredCare đã xâm phạm dữ liệu của 9 cơ quan chính phủ, 65 trường đại học, 21 ngân hàng, tội phạm chuyển dần sang có tổ chức với tính quốc tế cao – việc Công an bắt tay với truyền thông không chỉ là xu hướng mà là nhu cầu cấp thiết.

Tôi tin rằng trong tương lai gần, chúng ta sẽ thấy nhiều sản phẩm truyền thông chất lượng cao hơn về đề tài an ninh. Có thể là các series phim ngắn trên nền tảng số nhắm đến giới trẻ, các game mô phỏng giúp người chơi trải nghiệm vai trò chiến sĩ Công an, hay các podcast phân tích chuyên sâu về các vụ án có thật.

Điều quan trọng là các sản phẩm này cần được sản xuất với tư duy chuyên nghiệp, không phải để “hoàn thành nhiệm vụ tuyên truyền” mà để thực sự tạo ra giá trị, thu hút khán giả, và tạo ra những cuộc đối thoại có ý nghĩa trong xã hội.

Kết luận: Từ “tường lửa” đến “lá chắn sống”

“Tường lửa Tràng An” – cái tên đã nói lên tất cả. Một bức tường lửa, dù vững chắc đến đâu, vẫn chỉ là công nghệ. Nhưng khi kết hợp với nhận thức cộng đồng – “lá chắn sống” được hun đúc qua giáo dục và truyền thông – chúng ta mới có thể tạo nên một hệ thống phòng thủ toàn diện.

Cuộc chiến chống tội phạm mạng không chỉ diễn ra trên không gian số hay trong các phòng điều tra, mà còn diễn ra trong tâm trí của mỗi người dân. Và truyền thông chính là chiến trường quan trọng nhất của cuộc chiến này.

Khi một bà nội trợ sau khi xem “Tường lửa Tràng An” biết cách nhận diện và từ chối một lời mời đầu tư “sinh lời cao” đáng ngờ, khi một sinh viên sau khi xem “Chiến sỹ quả cảm” quyết định theo đuổi ước mơ trở thành chiến sĩ Công an, khi một gia đình cùng nhau thảo luận về cách bảo vệ mình trên không gian mạng – đó chính là lúc những sản phẩm truyền thông này đã hoàn thành sứ mệnh.

Và đó cũng chính là lúc “Tràng An” – biểu tượng cho sự bình yên của Thủ đô nghìn năm – thực sự trở nên vững chắc trước những nguy cơ của thời đại số.

Bài viết phản ánh quan điểm cá nhân của tác giả với tư cách là chuyên gia nghiên cứu truyền thông và văn hóa đại chúng

TƯỜNG LỬA TRÀNG AN

⏰ Phát sóng: Từ 21h 7/11/2025
📺 Kênh: H1 – Đài Hà Nội và các nền tảng số của Đài

Bộ phim “Tường lửa Tràng An – Chuyên án Cạm bẫy số” lần đầu tiên tái hiện cuộc chiến giữa lực lượng Công an Thủ đô và tội phạm tiền ảo quốc tế, dựa trên các chuyên án có thật do Công an TP Hà Nội triệt phá. Với kịch bản hình sự được đầu tư, dàn diễn viên thực lực và phong cách kể chuyện hiện đại, bộ phim mang đến những cuộc đấu trí căng thẳng, khắc họa Hà Nội vừa hào hoa vừa kiên cường, nơi lòng quả cảm và trí tuệ trở thành “tường lửa” bảo vệ bình yên.

🎥 Ê-kíp:
Đạo diễn: Nguyễn Trung Sơn & cộng sự
Biên kịch: Vũ Liêm, Minh Anh & cộng sự
Giám đốc sản xuất: Trần Thái Thủy
Điều phối sản xuất: Lê Thúy Anh
Tổ chức sản xuất: Minh Điệp
DOP: Nguyễn Mạnh Hùng – Quay phim chính: Kiều Vũ Long

🎭 Diễn viên:
Doãn Quốc Đam, NSƯT Hoàng Hải, NSƯT Mai Nguyên, NSƯT Thanh Bình, NSƯT Ngọc Tản, Thùy Anh, Quỳnh Châu, Trương Hoàng, Long Vũ, Lưu Duy Khánh, Vũ Trọng Minh, Anh Tuấn, Thanh Tú, Liên Tít

Sản xuất: Trung tâm Điện ảnh & Truyền hình Hà Nội (HanoiStudio) – Đài Hà Nội