Hãy tưởng tượng…
Một cậu bé ôm cây đàn giữa căn phòng tối, chỉ một nốt nhạc vang lên và ký ức bừng sáng.
Cắt cảnh: năm cảm xúc trong đầu cô bé 11 tuổi cãi nhau để giành quyền điều khiển bảng cảm xúc. Cắt nữa: một con robot nhặt rác giữa Trái Đất hoang tàn, nhìn lên bầu trời nơi một vì sao vụt tắt. Ba thế giới, ba gam màu, cùng một cảm xúc – nỗi cô đơn con người trong vũ trụ khổng lồ. Và Pixar đã chọn điều tưởng như bất khả: kể câu chuyện ấy không bằng lời giảng đạo lý, mà bằng ánh sáng, âm thanh, và ký ức.
Pixar không làm hoạt hình. Pixar làm khảo cổ cảm xúc.
Họ đào xuống những lớp tâm hồn ta tưởng đã chai lì, nhặt lên những mảnh vụn buồn bã, nhớ nhung, thương yêu – rồi ghép chúng lại thành một bộ phim.
Khi kỹ xảo chỉ là bề nổi, cảm xúc mới là linh hồn
Năm 1995, Toy Story ra đời. Ai cũng nghĩ đó là một cuộc thử nghiệm công nghệ – “phim 3D đầu tiên trong lịch sử điện ảnh”. Nhưng chỉ vài phút sau, khi Woody nhìn Andy ôm Buzz Lightyear, người ta im lặng. Một cú nhìn ngắn, ghen tỵ, rồi hụt hẫng. Đó là thứ Pixar làm giỏi nhất: biến nhựa và pixel thành… con người.
Với Toy Story, họ không chỉ tạo ra kỹ thuật mới; họ tạo ra một cách kể chuyện mới – nơi cảm xúc dẫn đường cho công nghệ, chứ không phải ngược lại.
Họ không muốn khán giả trầm trồ vì khung hình. Họ muốn họ thấy mình trong đó: nỗi sợ bị thay thế, khao khát được yêu thương, niềm tin rằng mình vẫn còn giá trị dù không còn được chọn đầu tiên. Pixar hiểu: công nghệ có thể khiến bạn ngạc nhiên. Nhưng chỉ cảm xúc mới khiến bạn nhớ. Và kể từ đó, họ viết nên một tuyên ngôn bất thành văn:
Story first. Emotion always.
INSIDE OUT – Khi “vô hình” có hình dáng
Hai mươi năm sau, Pixar làm điều không hãng nào dám làm: dựng một bộ phim mà toàn bộ bối cảnh diễn ra… trong đầu người.
Inside Out là hành trình của cô bé Riley, 11 tuổi, chuyển nhà từ Minnesota đến San Francisco. Không có phản diện, không có cao trào kiểu Hollywood – chỉ có năm cảm xúc tranh nhau trong một bảng điều khiển: Joy, Sadness, Fear, Anger, Disgust.
Nhưng thật ra, đó là năm mảnh tâm hồn của chính mỗi chúng ta.
Pete Docter – đạo diễn – từng nói: “Tôi không làm phim về Riley. Tôi làm phim về con gái mình – khi nó bỗng thôi cười, và tôi không biết phải làm gì.”
Và thế là, Pixar dựng nên bản đồ cảm xúc đầu tiên của nhân loại – nơi những điều vô hình có hình dáng, màu sắc, và tiếng nói. Joy là ánh nắng, Sadness là nước mắt. Một người luôn tìm cách “giữ niềm vui”, người kia bị đẩy ra rìa như thể nỗi buồn là điều xấu xa. Nhưng càng cố vui, Riley càng lạc lõng. Bởi có những ngày, chỉ khi ta được phép buồn, ta mới thật sự cảm thấy mình còn sống.
Khi Joy nhận ra rằng chính Sadness mới cứu Riley, bộ phim khép lại bằng một nhận thức đơn giản mà sâu sắc:
“Buồn không phải kẻ thù. Nó là phần còn thiếu của niềm vui.”
Và đó là khoảnh khắc Pixar định nghĩa lại storytelling: Không còn là hành trình tìm kho báu, mà là hành trình được chạm vào bản thân.
COCO – Ký ức là cách con người bất tử
Nếu Inside Out dạy ta yêu nỗi buồn, thì Coco dạy ta yêu ký ức.
Trên đất Mexico, người ta tin rằng người chết không rời đi. Họ chỉ biến mất khi không còn ai nhớ về họ. Và thế là Miguel – cậu bé 12 tuổi bị cấm hát – bước qua cánh cổng giữa người sống và người chết để đi tìm điều đơn giản: một bản nhạc. Thế giới người chết trong Coco không đáng sợ. Nó rực rỡ, vui tươi, ngập ánh sáng neon và hoa cúc vạn thọ. Nhưng bên trong sự rực rỡ đó là một nỗi sợ thẳm sâu – nỗi sợ bị quên.
Pixar tạo nên một nghịch lý tuyệt đẹp: thế giới người sống thì nghiêm khắc, buồn tẻ; thế giới người chết thì ấm áp và tự do. Nhưng cả hai tồn tại nhờ nhau. Không ai thật sự chết chừng nào còn một người sống nhớ về họ.
Cảnh cuối – khi Miguel hát “Remember Me” cho bà cố Coco – là một trong những khoảnh khắc điện ảnh tinh khiết nhất của thế kỷ này. Một bài hát nhỏ, nhưng mở ra toàn bộ vũ trụ cảm xúc con người: ta tồn tại trong ký ức của người khác.
Remember Me không chỉ là lời nhắn của một người cha. Nó là định nghĩa mới của sự sống.
Pixar đã nói về cái chết mà không cần một giọt nước mắt gượng ép nào. Họ khiến ta khóc không vì ai đó ra đi – mà vì ta bỗng hiểu ra: mình cũng sẽ bị quên nếu không sống sao cho đáng để nhớ.
Điều Pixar thực sự dạy ta
Pixar không giỏi nhất ở công nghệ. Pixar giỏi nhất ở việc khiến khán giả tự nhận ra điều họ vốn biết nhưng đã quên. Mọi bộ phim của họ đều xoay quanh một “trái tim cảm xúc” – the emotional core:
- Toy Story: nỗi sợ bị thay thế.
- Finding Nemo: tình yêu của cha và nỗi sợ mất con.
- Up: nỗi buồn khi mất người thân và hành trình tìm lại ý nghĩa sống.
- Inside Out: chấp nhận nỗi buồn như một phần của mình.
- Coco: ký ức là sự bất tử.
Đó là những điều không mới, nhưng Pixar kể lại bằng một thứ ngôn ngữ mà ai cũng hiểu: ánh sáng, âm nhạc, nhịp thở, và khoảng lặng. Họ không dạy ta phải mạnh mẽ. Họ nhắc ta rằng yếu đuối cũng là một phần của mạnh mẽ. Họ không bảo ta quên đi quá khứ. Họ nhắc ta rằng chính ký ức – dù đau đến đâu – là thứ giúp ta vẫn còn là ta.
Storycraft cho người kể chuyện
Nếu bạn làm truyền thông, giảng dạy, hay sáng tạo, Pixar là giáo trình mà không trường lớp nào dạy:
- Nhân cách hóa điều trừu tượng.
Đừng giảng giải khái niệm – hãy biến nó thành người, cho nó nói, cười, sai, và sửa. - Dùng biểu tượng cụ thể cho nội tâm.
Một “đảo tính cách”, một “chiếc bàn thờ ký ức”, một “vỏ ốc kỷ niệm”… luôn mạnh hơn lời giảng dài. - Đặt cảm xúc trước logic.
Khán giả không nhớ câu chuyện hoàn hảo. Họ nhớ cảm giác khi xem nó. - Giấu manh mối ngay trước mắt.
Pixar luôn để khán giả “tự tìm ra” chứ không “bị kể cho nghe.” - Viết lại cho đến khi thấy tim mình rung.
Họ bỏ hàng chục kịch bản chỉ vì “nó chưa khiến tôi xúc động.”
Và có lẽ, đó là định nghĩa thật của chuyên nghiệp.
Kết: Trái tim trước, kỹ xảo sau
Từ Toy Story với ngân sách 30 triệu đến Soul đạt Oscar 25 năm sau, bài học của Pixar không thay đổi:
“Câu chuyện hay không cần người thật. Chỉ cần cảm xúc thật.”
Pixar chứng minh rằng giữa thời đại của sự chú ý ngắn ngủi, con người vẫn khao khát được chạm – không phải được giải trí. Và đó là lý do dù 20 năm trôi qua, khán giả vẫn còn khóc vì một chú cá, một món đồ chơi, hay một giai điệu vang lên trong căn phòng tối.
Nghe bản audio đầy đủ:
🎙 Bậc Thầy Kể Chuyện – Tập 10: Pixar – Khi cảm xúc trở thành nhân vật
https://open.spotify.com/episode/28CgxFmuiyWhSXyihQ7rAn?si=1e70ac3b89aa4e0b
Theo dõi thêm tại:
🔗 tadale.com
📷 Instagram: @thangmania
TADA'S WORLD 